KÖMÜR PETROGRAFİSİ
MASERAL VE MASERAL GRUPLARI :
Kömür homojen olmayan ve değişik bileşenlerden oluşan bir maddedir.Kömür maserallerden meydana gelir.Maserallerin kimyasal yapıları ve fiziksel özellikleri büyük değişiklikler gösterir ve bir kristal yapıya da sahip değildirler.Halbuki inorganik kayaçları oluşturan mineraller kristal yapıda ve kimyasal bileşimleride belirlidir.
Maseralleri çıplak gözle görmek imkansızdır, ancak mikroskop yardımıyla ayrıntılı olarak incelenebilirler. Mikroskopta maseralleri ayırt edebilmek için ; renk,ışığı yansıtma, şekil ve röliyef gibi bazı parametrelerden faydalanılır.Maseraller bu özelliklere göre üç ana gruba ayrılırlar.
Vitrinit (Turba ve Kahverengi kömürlerde Hüminit adını alır )
Eksinit / Liptinit
İnertinit
Aynı kömüre ait üç maseral grubunda; vitrinitte oksijen, liptinitte hidrojen, inertinitte karbon miktarı fazla olup bu sıralamada uçucu madde miktarı da giderek azalır.
|
Vitrinit Grubu:
Taşkömürlerinde yaygın olarak bulunur.Kömürleşme derecesi arttıkça düzenli fiziksel ve kimyasal değişiklikler oluşur. Bu nedenle artan kömürleşme derecesiyle vitrinitin yansıtma özelliği de sürekli olarak artar.
(YANSITMA(REFLEKSİYON): Kömürlerin ışığı yansıtma özellikleri doğrudan doğruya kömürleşme derecesine bağlıdır. Yansıtma indeksi, kömürleşme derecesiyle doğru orantılıdır.Son zamanlarda yansıtma değeri kömürleşme derecesini belirlemek için en çok kullanılan parametredir.Yansıtma değerleri; ( Ro ) kömür havzalarında jeolojik problemlerin çözümünde,kömür damarlarının korelasyonunda ve bu damarların teknolojik
özelliklerinin belirlenmesinde kullanılmaktadır.)
Bu grubun en önemli tanımlayıcı optik özelliği renklerinin gri olmasıdır.
” yoğunluğu kömürleşme durumuna bağlı olarak 1,3 – 1,8 gr/cm3 arasındadır
” bileşimi % olarak;77-96 karbon,1-6 hidrojen,1-16oksijen,2-45 uçucu maddedir.
Taşkömürlerinin vitrinitleri ile kahverengi kömürlerin hüminitleri arasındaki ilişki
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Liptinit / Eksinit Grubu:
Bu maseral grubu, vitrinite göre yüksek oranda hidrojen içerir. Yansıtma derecesi en düşük olan grupdur. Yansıyan ışıkta sarı – kahverengi – siyah renkler gösterir.
İnertinit Grubu:
Bu maseral grubu, hidrojence fakir karbonca zengindir. Yansıtma derecesi en yüksek olan grupdur. Yansıyan ışıkta sarımsı beyaz veya beyaz renkler gösterir.
MİNERALLER VE ESER ELEMENTLER:
Kömürler değişik miktarlarda inorganik maddeler içerir.Kömürler içinde 50 – 60 tür mineral gözlenmiştir.En önemli mineral gurupları; killer,karbonatlar ve demir mineralleridir. Diğerlerinin büyük çoğunluğu % 1’in altında gözlenir.
Kömürlerdeki inorganik maddeler, kökenlerine göre;
– Orijinal bitkide bulunanlar,
– Turba oluşumu sırasında meydana gelenler,
– Kömürün oluşmasından sonra meydana gelen inorganik maddeler olmak üzere üç ana
grupta sınıflandırılırlar.
Kömürde bulunan minerallerin sınıflaması
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kömürlerde C,H,O,N gibi ana elementlerden başka Ca,Mg,Al,Na,K,Mn,Ti,S,Cl,P gibi eser elementlerde bulunur. Bu eser elementlere kömür külü içerisinde rastlanır.Küldeki bu eser elementlerin toplam miktarı mineral maddelere oranla çok azdır.Bazı kömürlerde Uranyum ve Germanyum gibi eser elementleri de bulunur.